De geschiedenisliteratuur houdt niet van personages die men niet kan classificeren. Barbaars, uitdagend en zwerver, is de schrijver-illustrator-schilder-beeldhouwer en botanicus Jean de Boschère (Ukkel 1878 - La Châtre 1953) altijd een beetje onbekend gebleven in het bijzonder bij zijn eigen landgenoten. Nochtans was hij bevriend met de meest gereputeerde dichters van zijn tijd : van Max Elskamp over Antonin Artaud tot Ezra Pound. Lieveling van heel Londen gedurende zijn ballingschap in 14-18 heeft hij een uniek universum gecreëerd van uiterst originele woorden en beelden. Met een opmerkelijke vanzelfsprekendheid houden zij ons een spiegel voor binnen de wankelende zekerheden van onze hedendaagse wereld.
De zelfmoord van zijn oudste zus (misvormd door een hazenlip) achtervolgde hem voortdurend. Hij schreef dit neer in de onvergetelijke roman 'Marthe et l'Enragé' uit 1927. Jean de Boschère was de beeldkunstenaar die tegenover de lelijkheid van de 'moordende entiteiten' de schoonheid van de onuitgegeven hybride vormen wou stellen. Vandaar de titel van deze tentoonstelling: Duivelse schoonheid. Men kan er tegelijkertijd een expliciete verwijzing in vinden naar de houding van een satanische dandy - beeld dat de auteur zelf cultiveerde - en een bijtende zelfkant in sommige van zijn geïllustreerde boeken. Zijn diabolisch project bestaat er in de vanzelfsprekendheid tussen beeld en tekst los te laten met een vrijheid die men zelden terugvindt in de Franse literatuur.
Het spel van zijsprongen en afwijkingen tussen woord en beeld, de weerspiegelingen tussen zijn boeken en schilderwerken, de caleidoscoop van (zelf)portretten - fictie of zeer reëel - zijn onvermoeibare vervlechtingen tussen pen en penseel. Zij toveren deze tentoonstelling om in een waarachtig laboratorium van artistieke en literaire schepping.
Maar er is meer. Door de afgesproken codes zelf te vervalsen heeft de Boschère zich tot uitvinder gemaakt. Tijdgenoten zoals de Antwerpenaar Paul Joostens creëerden in België de eerste collages in de twintiger jaren. De kleine schilderijtjes en de gekleefde papieren in die tijd -zoals in de dichtbundel 'Job le Pauvre' (1922) - laten ons Jean de Boschère ontdekken als een sleutelfiguur en onmisbare schakel van het geïllustreerde boek, tussen de laatste stuiptrekkingen van het symbolisme en de surrealistische stoutmoedigheden.
Verlicht zijn wij gelukkig door talloze autografische en picturale archiefstukken (manuscripten, schetsen, tekeningen, schilderijen, ...). Zij komen alle uit het fonds 'Jean de Boschère' dat bewaard wordt in de 'Archives & Musée de la Littérature'. De kwaadaardige uitvindingen van de dichter in 'Bourg' uit 1922 en 'The Closed Door' uit 1917 zijn een heilzame harding tegen de eindeloze beeldenstroom die wij door de moderniteit door de strot geduwd krijgen.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bibliotheca Wittockiana asbl / vzw Musée des Arts du livre et de la Reliure - Museum van de Boekkunsten en de Boekband rue du Bemelstraat 23 1150 Bruxelles / Brussel 02 770 53 33 info@wittockiana.org - www.wittockiana.org
Volwassenen: 5,00 € Senioren,studenten: 3,00 €
VRIJE RONDLEIDINGEN elke donderdag om 14u30 (behalve 9 maart en 4 mei) 02 770 53 33 / info@wittockiana.org
Vrije toegang elke eerste zondag van de maand
CATALOGUS / PUBLICATIE
Véronique JAGO-ANTOINE, Dire et (contre)faire. Jean de Boschère, imagier rebelle des années vingt. Bruxelles, AML Edities - La Renaissance du Livre, verzamemling « Archives du Futur », 2017, 384 paginas, 28 euros.
ACTIVITEITEN
Schoolgroepen : Kleuters en lagere school: geleid bezoek (45 min) + atelier 'mijn duivelse beeldkunstenaar': Creatie van een gekke denkbeeldige marionet met half-plantaardige of half-dierlijke schepsels, illustratie bij woorden en gedichtjes. Secundair : geleid bezoek (1uur) + creatie van een affiche in algebraïsche binomen op basis van staakzinnen en debat over het thema van de verwerping, het brandmerken en de ongelijkheid (1u30). In het kader van de 'Week van de Franse taal' van 18 t/m 26 maart 2017: schoolse aanbieding met focus op de uitdieping van de relatie tussen de geschreven en de grafische productie. Lagere school: zelfportret in collage-techniek vergezeld van gekheid in woorden. Secundair : spelen en opstellen met de "tien woorden van het WEB" op een ereplaats, het gebruik van het PSEUDO in vraag stellen en het beheer van het publieke beeld van de volwassenen.
Ruimer publiek : Groep voor volwassenen: gratis geleid bezoek iedere donderdag om 14u30 (behalve 09 maart en 04 mei). Reserveren op nummer : 02 770 53 33 of via info@wittockiana.org Families : in het kader van BXL BOOKS DAYS en in partnerschap met Passa Porta en de Boekenbeurs : specifieke animaties tijdens het weekeinde van 18 en 19 maart in aanwezigheid van de wetenschappelijke afgevaardigde en commissaris van de tentoonstelling Véronique Jago. Geleid bezoek aan tentoonstelling en meervoudig generatieatelier voor zowel de plastische als literaire schepping.